Que la cooficialidá del asturianu, de consiguise, va llegar tarde, queda atestiguáu pol fechu simple y llanu de que les últimes cohortes de falantes tán sumiendo por una mera cuestión biolóxica, a resultes de la combinación letal de la diglosia, la minorización llingüística y la insuficiente atención institucional. Asistimos al paradóxicu fenómenu de qu'aumenta l'apreciu políticu, (ya inclusive ábrese pasu la elevación de la so tratamientu xurídicu), el respetu social, el cultivu lliterariu y l'estudiu académicu de la llingua asturiana cuando'l númberu de persones que la utilicen davezu, de forma espontánea y adquirida por venceyu familiar ye cada vez menor. Güei somos conscientes de que la llingua de munchos de los nuesos mayores o la qu'escuchamos nos pueblos de la nuesa familia, nun yera n'absolutu -como dicen agora dellos atrevíos refractarios- un castellán mal faláu. Agora que la llingua tien estándar, normativización y gana prestixu, producción lliteraria y aprendizaxe escolar, les oportunidaes de compensar a aquellos a los que'l sistema aporfió en correxir la so «mala espresión» desapaecen. La riqueza llingüística d'Asturies menosprecióse ensin remediu, nun procesu que trai causa de les circunstancies polítiques, hestóriques y sociales que, cola modernización, los medios de comunicación, el desenvolvimientu urbanu, etc., amenorgó a la llingua nes últimes décades a una posición marxinal, o, como muncho, a oxetu de cultivu ente aquellos que, con una mayor conciencia llingüística, amosaron un enclín voluntariu al so caltenimientu.
Llama l'atención que, nel alderique sobro la protección de la llingua asturiana y la garantía de los derechos de quien quieran emplegala como calce normal de comunicación colos poderes públicos (qu'eso ye lo que tutela la cooficialidá), s'esgrima de forma repitida l'argumentu sobro la utilidá de caltener esti patrimoniu y vehículu d'espresión nun mundu globalizáu, que se remana n'otros idiomes. Nun contestu nel que l'inglés, llingua franca por excelencia, y tamién la llingua del poder económicu mundializao, mueve de manera progresiva al restu, el patrón al que convidaría esa lóxica utilitarista (y colonial, dígase tou), sería abrazala inclusive como llingua paterno-filial, evitando a los nuesos fíos la desventaxa competitiva de tener qu'aprendela dempués con enfotu. Cuéstame creer que los detractores del asturianu llegaren a defender tala cosa, pero, llevaes al estremu, sería consecuente coles razones qu'aducen pa refugar la protección xurídica de la llingua y de los asturfalantes.
Cola comunicación na nuesa llingua materna non solo rellacionamos colos nuesos descendientes y empecipiamos el so aprendizaxe, tamién-yos faemos partes d'una comunidá cultural qu'utiliza ese mesmu vehículu. Les llingües, d'últimes, son signos d'identidá y reconocese nella ye xuna necesidá humana primaria, que, per otra parte, bien entendida y vacunada de la neciura nacionalista, nada tien que ver con nengún esvariu supremacista nin con nengún cerril refugu a la conocencia del otru y de la so cultura. La identidá ye, como diz Amin Maalouf, xuna suma de pertenencies, y, tan absurdu ye enferronase a ella o refundiala a la cara del distintu como pensar que puede vivise y crecer ensin ella. Personalmente, déxenme compartir que, como castellanofalante, cuanto más apriendo, lleo y comunico nos idiomes estranxeros (inglés y francés) qu'aprendí con esfuerzu a lo llargo de la mio vida ?quiciabes el mio meyor activu personal, el que más puertes m'abrió y el que mayor satisfaición cultural dexóme- más vuelvo los güeyos a la riqueza que la llingua asturiana tamién m'apurre, a la so viva lliteratura actual, al coloríu de les sos formes d'espresión y a los resclavos d'ella qu'atopo al pasu, na mio redolada y en mi mesmu.
Civilizar la relación de poder ente les llingües, torgando que la uniformidá y l'imposición pola fuerza de los fechos -imperial, a lo postrero- arrastre a la desapaición a les llingües minorizadas, ye xuna manera d'humanizar la globalización. Y ye, amás -y ye lo que más importa- xuna forma de respetar dafechu los derechos de los falantes de les llingües que tuvieron menor fortuna histórica. Anque la cooficialidá pueda llegar tarde, ye un actu de xusticia que, acompañáu d'un modelu propiu de política llingüística (n'absolutu impositivu o inmersivu pero garantista de los derechos llingüísticos), va faer xuna Asturies más integradora y respetuosa consigo mesma.